Cyto là một từ có nguồn gốc từ Hy Lạp, được dịch ra tiếng Việt với nghĩa là tế bào. Cytokine là một quần thể đa dạng của nhiều protein được sản sinh bởi các tế bào, có chức năng dẫn truyền thông tin và kích hoạt các phản ứng miễn dịch tự nhiên của cơ thể.
Đồng thời, Cytokine còn là loại chất tiết ra từ các tế bào bạch cầu và nội mô khi xảy ra quá trình viêm nhiễm, đáp ứng miễn dịch cho cơ thể. Tuy nhiên, Cytokine không phải là chất kháng thể, nhưng có tính sinh học rất cao.
Chức năng hoạt động của Cytokine dựa trên 3 cơ chế chính:
- Tự kích hoạt của tế bào: Cytokine được tiết ra từ tế bào mẹ và kích hoạt chính tế bào đó.
- Kích hoạt các tế bào xung quanh: Cytokine được tiết ra từ một tế bào và tác động lên các tế bào xung quanh nó.
- Kích hoạt nội tiết: Cytokine được tiết ra từ một hoặc nhiều tế bào và tác động lên các tế bào đích nằm ở các vị trí khác nhau trên cơ thể.
Bão Cytokine có tên tiếng Anh là Cytokine Release Syndrome (tạm dịch hội chứng giải phóng Cytokine), là quá trình phản ứng dữ dội của hệ miễn dịch, với các tác nhân xâm nhập như virus gây bệnh và dẫn đến phản ứng viêm toàn hệ thống.
Bão Cytokine bắt đầu từ các phản ứng viêm tại vị trí bị tổn thương sau đó nhanh chóng lan tỏa ra toàn bộ cơ thể thông qua hệ tuần hoàn và có thể dẫn đến tử vong. Do phổi là cơ quan giúp con người hô hấp và trao đổi khí nên có rất nhiều mạch máu, mao mạch và mạng lưới bạch huyết, vì thế việc phát tán các hoạt chất Cytokine vào máu rất dễ dàng và nhanh chóng.
1. Các trường hợp xảy ra cơn bão Cytokine
Để tìm hiểu kỹ hơn về hội chứng nguy hiểm này, thì bạn cần biết rằng các trường hợp xảy ra cơn bão Cytokine:
- Các bệnh truyền nhiễm bị biến chứng như cúm gia cầm,thủy đậu,...
- Bệnh suy hô hấp cấp tính.
- Biến chứng nhiễm trùng huyết.
- Sử dụng thuốc kháng thể đơn dòng dùng trong điều trị ung thư bị tác dụng phụ.
- Bệnh tự miễn như viêm khớp ở người trẻ tuổi.
2. Hội chứng cơn bão Cytokine diễn ra như thế nào?
Hội chứng cơn bão Cytokine xảy ra khi một tác nhân như virus, vi khuẩn, chất độc hóa học... xâm nhập vào cơ thể. Khi đó, hệ miễn dịch được kích hoạt giúp chống lại tác nhân, mầm bệnh.
Nếu các tác nhân xâm nhập mạnh mẽ, hệ miễn dịch sử dụng hàng loạt các tế bào như tế bào bạch cầu, tế bào Limpo và tế bào B đại thực bào, tế bào sát thủ tự nhiên, bạch cầu đơn nhân, tế bào tua... làm giải phóng các Cytokine gây viêm.
Các Cytokine sẽ gửi tín hiệu đến các tế bào miễn dịch và kích thích chính các tế bào bạch cầu đó sản sinh thêm Cytokine. Nếu quá trình này cứ diễn ra liên tục, nó sẽ làm dẫn đến hội chứng cơn bão Cytokine.
3. Các biểu hiện của triệu chứng bão Cytokine
Những biểu hiện của triệu chứng bão Cytokine rất đa dạng và khác nhau trên từng cơ thể người. Chính vì thế, các bác sĩ đã phân ra thành triệu chứng nhẹ và nghiêm trọng, cụ thể như sau.
Triệu chứng nhẹ ban đầu:
- Bệnh nhân mắc các bệnh cảm cúm thông thường như ho, sốt, mệt mỏi,...
- Nặng hơn là đau đầu, phát ban, đau cơ, đau nhức xương khớp, tụt huyết áp, co giật và rối loạn chức năng của nhiều cơ quan.
Triệu chứng nghiêm trọng về sau:
- Ho, thở nhanh rồi biến chứng thành suy hô hấp cấp tính.
- Nồng độ oxy trong m giảm xuống thấp.
- Hiện tượng mờ đục phổi khi thực hiện chụp X-quang ngực phổi.
- Tăng D-dimer và Transaminase.
- Hạ huyết áp, sốt cao, nồng độ ferritin và triglycerid trong máu tăng cao.
- Phản ứng viêm toàn thân, suy đa hệ thống, nhiễm độc thần kinh.
- Nồng độ ni tơ trong máu tăng cao.
- Bệnh nhân phải sử dụng máy thở.
Cơn bão Cytokine trong bệnh COVID-19 là gì?
Cơn bão Cytokine trong bệnh COVID-19 là một hội chứng nguy hiểm đối với người có bệnh nền, người cao tuổi và trẻ nhỏ, nghiêm trọng có thể dẫn đến tử vong. Khi virus SARS-coV-2 xâm nhập vào cơ thể, nhanh chóng tự nhân bản và kích hoạt các tế bào miễn dịch gửi tín hiệu cho cơ thể để chiến đấu với virus.
Nếu bệnh nhân có thể miễn dịch và sức đề kháng khỏe mạnh thì sẽ không xuất hiện các triệu chứng như sốt nhẹ hoặc ho, tuy nhiên những bệnh nhân này vẫn có khả năng lây truyền virus cho người khác.
Tuy nhiên, có bệnh nhân nhiễm COVID-19 có hệ miễn dịch yếu, khiến hệ miễn dịch phải phản ứng liên tục và kéo dài. Khi đó, việc giải phóng quá nhiều Cytokine sẽ nhanh chóng đẩy cơ thể vào tình trạng bị kiệt sức.
Do các Cytokine tấn công vào phổi, phá vỡ các mô phổi và túi khí nhỏ chứa chất lỏng trong mô phổi bị rò rỉ. Từ đó, dẫn đến người bệnh bị viêm phổi nặng và thiếu oxy trong máu.
Khi phổi bị tổn thương nặng và gây ra hội chứng suy hô hấp cấp tính, các cơ quan khác bắt đầu bị ảnh hưởng và dẫn đến tình trạng suy đa tạng. Nếu bệnh nhân không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến tử vong.
Người nhiễm bệnh COVID-19 bị Cytokine ảnh hưởng vô cùng nghiêm trọng và có mối đe dọa lớn đến với tính mạng. Vì tế bào phế nang bị tấn công bởi virus SARS-CoV-2 làm kích hoạt các đại thực bào khu trú tại phổi tiết ra nhiều chất như IL-6, IL-10 và TNFa tại phế nang, dẫn đến thu hút các tế bào T CD4+ và CD8+ từ các mạch máu đi vào phế nang từ đó bắt đầu kích hoạt quá trình thực bào tế bào máu.
Nếu bệnh nhân có chuyển biến nặng, chứng tỏ là các Cytokine có chiều hướng tăng bao gồm IL-2, IL-7, granulocyte-colony stimulating factor, INF-y inducible protrin 10...
Ngoài ra, khi các đại thực bào và tế bào T bị kích hoạt sẽ làm tăng lượng tiết ra các Cytokine khác như IL-06,IL-2R, IL-10 và TNFα. Virus càng tấn công nhiều vào các tế bào, thì vòng lặp này cứ lặp đi lặp lại dẫn đến việc làm kích hoạt cơn bão Cytokine tại phế nang đồng thời làm giảm số lượng các tế bào T CD4+ và CD8+.
Nguồn tham khảo: Sở Y tế TP. HCM - Ngày cập nhật 20/09/2021.
